Útskrift 2025, Silfurberg Hörpu  

Útskriftarathöfn Listaháskóla Íslands vorið 2025 fór fram í Silfurbergi Hörpu þann 14. júní. Að þessu sinni brautskráðust 190 nemendur frá sjö deildum skólans; arkitektúrdeild, hönnunardeild, kvikmyndalistadeild, listkennsludeild, myndlistardeild, sviðslistadeild og tónlistardeild.

Kristín Eysteinsdóttir, rektor, útskrifaði í annað sinn frá Listaháskólanum. Í ávarpi sínu fjallaði hún m.a. um mikilvægi innsæis í listsköpun, um þögnina, heiðarleikann og ábyrgð listamanna gagnvart samfélaginu.

„Hafið það hugfast að meðvitundin hún hrópar en innsæið það hvíslar. Það er ekkert sem mun móta  ykkur meira sem listamenn en það hversu vel þið þjálfið og tengist innsæinu ykkar.  Sú tenging byggir á heiðarleika, að þið séuð heiðarleg við aðra og heiðarleg við ykkur sjálf. Að þið umfaðmið ástæður þess að þið sjáið heiminn með öðrum augum og að þið tileinkið ykkur hugrekki til að miðla þeirri sýn til okkar hinna í gegnum ykkar sköpunarverk. Því þegar við þykjumst þá gerir allur líkaminn uppreisn.”

Ávarp Kristínar má lesa í heild sinni hér að neðan.

Rík hefð er fyrir því að fulltrúar nemenda frá hverri deild flytji ávarp. Ræðumenn árið 2025 voru:

Útskriftin í hljómi kvikmyndatónlistar

Kynnar hátíðarinnar voru Hanna Ágústa Olgeirsdóttir og Óskar Snorri Óskarsson, 1. árs nemar í sviðslistadeild, sem enduðu hátíðina með glæsibrag og fluttu lag Sigfúsar Halldórssonar Vegir liggja til allra átta úr kvikmyndinni 79 af stöðinni ásamt Brassbandi Samúels Jóns Samúelssonar sem römmuðu inn hátíðina með tónlistarþema tengd kvikmyndatónlist, til heiðurs fyrstu útskrift kvikmyndalistardeildar.

Ávarp Kristínar Eysteinsdóttur, rektor LHÍ

Kæru gestir, kæru vinir og samstarfsfélagar, kæru útskriftarnemar!

Í dag blásum við í lúðra. Í dag fögnum við tímamótum, árangri ykkar,  ávöxtum margra ára vinnu, könnunar, þekkingarleitar og sköpunar.

Í dag eru einnig annars konar tímamót í sögu Listaháskólans því nú útskrifast í fyrsta sinn á Íslandi nemendur með háskólagráðu í kvikmyndalist. Tónlistin sem hljómar hér í dag tengist því öll kvikmyndum á einn eða annan hátt. Vert er að taka fram að ég er menntaður dramatúrg og stenst því aldrei góð concept.

Tónlistin eða öllu heldur andstæða hennar er það sem mig langar að beina sjónum mínum að í dag þegar ég ávarpa ykkur listamenn framtíðarinnar. Mig langar að tala um það sem gerist þegar tónlistin slokknar og við stöndum í þögninni og mætum okkur sjálfum. Mig langar að tala um innsæið og mikilvægi þess.

Ein af mínum sterkustu minningum úr æsku er minning um kuðung sem var í hillunni heima hjá ömmu minni og afa. Í kyrrðinni gat ég lagt eyra mitt alveg upp að honum og inni í honum hljómaði heilt úthaf. Þarna var heill heimur inni í lítilli skel.

Stundum hljómuðu þar lygnar og róandi öldur, stundum ískalt og ólgandi brim.

Innsæið okkar er svolítið eins og þessi kuðungur. Við þurfum nefnilega að leggja eyrað alveg að til að heyra í því en trúið mér þegar ég segi ykkur að það sem þar hljómar er mögulega það fallegasta og mikilvægasta sem þið sem listamenn getið nokkru sinni hlustað á. Þar afhjúpast heill heimur inn í lítilli skel.

Í dag langar mig að hvetja ykkur til að leggja við hlustir. Munið að innsæið er staðurinn þar sem við þurfum að loka augunum til að sjá betur.

Rithöfundurinn Anais Nin sagði “þegar við þykjumst, þá gerir allur líkaminn uppreisn.”

Það er auðveldast að fylgja straumnum. Frá barnæsku eruð þið þjálfuð í að hlusta á annað fólk, foreldra ykkar, kennara, í raun alla aðra en ykkur sjálf. Þegar ég útskrifaðist úr grunnskóla þá vissi ég meira um Noreg en sjálfa mig. Þið eruð stútfull af upplýsingum og röddum sem hafa sagt ykkur hvernig heimurinn virkar. Í flestum tilfellum eru þessar upplýsingar og raddir bæði mikilvægar og réttar en svo munið þið upplifa augnablik þar sem efi læðist að ykkur, efi sem segir ég sé heiminn ekki alveg svona. Þegar það gerist þá hvet ég ykkur til að staldra við og leggja við hlustir og ef þið raunverulega gefið ykkur tíma, skrúfið niður í öllu áreitinu og staldrið við í þögninni þá heyrið þið í innsæinu ykkar.

Hafið það hugfast að meðvitundin hún hrópar en innsæið það hvíslar. Það er ekkert sem mun móta  ykkur meira sem listamenn en það hversu vel þið þjálfið og tengist innsæinu ykkar.  Sú tenging byggir á heiðarleika, að þið séuð heiðarleg við aðra og heiðarleg við ykkur sjálf. Að þið umfaðmið ástæður þess að þið sjáið heiminn með öðrum augum og að þið tileinkið ykkur hugrekki til að miðla þeirri sýn til okkar hinna í gegnum ykkar sköpunarverk. Því þegar við þykjumst þá gerir allur líkaminn uppreisn.

Kæru nemendur,

Það eina sem er gefið er að allt mun breytast. Allt sem þið sjáið og upplifið í dag mun breytast. En hafið það hugfast að allar breytingar í heiminum hefjast í huga einnar manneskju og þið getið verið sú manneskja.

Í heimi þar sem óvissa virðist vera eini fastinn, getur innsæið verið öflugasti áttavitinn ykkar. Innsæið er ykkar dýrmætasta gjöf. Ræktið innsæið og það mun benda ykkur á nýjar leiðir og ýta ykkur í átt að hugrökkum ákvörðunum sem rökstuðningur einn getur ekki réttlætt.

Rannsóknir sýna að innsæi er brúin milli meðvitundar og undirmeðvitundar.  Innsæið vefur saman öllu því sem þið hafið lært við það sem þið skynjið handan hugsunar. Innsæið er galdur. Það er töfrastundin þegar þið vitið ósjálfrátt hvað þið ætlið að gera áður en hugurinn hefur náð að greina hvers vegna. Þegar þið finnið skyndilega rétta formið, orðin, hljóminn eða litinn birtast.

Maður þarf að hlusta á aðra og heiminn mjög lengi áður en maður getur byrjað að hlusta á sjálfan sig og innsæið þarf að þjálfa. Þið getið og eigið að tileinka ykkur þekkingu, tækni og sterkan grunn í öllu sem þið skapið sem listamenn en þegar þið hafið þjálfað það í fjölda ára þá verður það áreynslulausara og það er einmitt þá sem þið getið byrjað að þjálfa innsæið betur.  Þegar þið getið farið hvert sem er með alla þá tækni, þekkingu og reynslu sem þið hafið öðlast.  Eins og íþróttamaður sem beitir sér áreynslulaust. Franski sviðslistamaðurinn Artaud sagði einmitt að listamenn væru íþróttamenn hjartans.

Innsæið er akkeri. Innsæið er hjartsláttur og kveikur nýsköpunar.

Innsæið er leiftur og skyndilegur skýrleiki sem opnar nýjar leiðir.

Það er rýmið þar sem hið þekkta og hið óþekkta mætast.

Sem listamenn, gefið ykkur sjálfstæði og frelsi til að móta ykkar eigin leið, eltið það sem vekur áhuga ykkar. Temjið ykkur hugrekki og auðmýkt á sama tíma, vilja til að hlusta á aðra á meðan þið haldið fast í eigin sýn. Verið tilbúin að leita og villast. Aðeins þannig getið þið fundið nýjar leiðir. Að skapa listaverk felst að stórum hluta í því að skapa nýjar þrautir og leysa þær. Áskoranirnar sem þið standið frammi fyrir, hvort sem þær eru tæknilegar, umhverfislegar eða félagslegar, krefjast nýrrar hugsunar og djarfra aðgerða.

Útskriftarnemar, þegar þið stígið út í heiminn munið að þið eruð hluti af arfleifð sem spannar kynslóðir og heimsálfur. Listin er ekki lúxus heldur nauðsyn. Þið eruð hér til að miðla ykkar rödd, ykkar sýn à heiminn, hinu hversdagslega, hinu stórbrotna, hinu smáa og stóra.

Í heimi sem breytist hratt hefur hlutverk listamannsins aldrei verið mikilvægara. Þegar tækni þróast á ógnarhraða og alþjóðlegar áskoranir aukast, er listin leiðarljós – ljós vonar, hvati breytinga og vitnisburður  mennskunnar.

Í dag horfum við fram á veginn: til þeirra óendanlegu möguleika, frelsis og ábyrgðar sem fylgir því að vera listamaður.  Í heimi sem er hraðari en aldrei fyrr er þörfin fyrir tengingu og einhvers konar merkingu sterkari en nokkru sinni. Þegar þið yfirgefið þennan skóla hvet ég ykkur til að taka með ykkur ekki aðeins þá menntun og þekkingu sem þið hafið öðlast hér, heldur einnig að rækta innsæið. Treysta áttavitanum.

Kæru nemendur,

Slagorðið „hið persónulega er pólitískt“ öðlast sína dýpstu merkingu í listum. Sem listamenn framtíðarinnar hafið þið máttinn til að nota list ykkar ekki aðeins til að endurspegla heiminn heldur til að endurmóta hann. Þar gegnir innsæið lykilhlutverki, hæfileikinn til að treysta innri tilfinningu, oft umfram rökfræðilega greiningu. Í kjarna sínum er innsæið djúpt og persónulegt. Það er innri röddin ykkar sem samræmir það sem þið gerið við gildi ykkar og sýn á heiminn.

Heimspekingurinn Albert Camus lýsti listinni sem uppreisn – yfirlýsingu um mennskuna andspænis fáránleika heimsins. Hann sá uppreisn ekki sem eyðileggjandi afl heldur sem skapandi umbreytingu sem hafnar óréttlæti og merkingarleysi. Við hlið uppreisnar stendur innsæi sem hornsteinn sköpunar.

Eitt af meginhlutverkum listarinnar er að spyrja spurninga og ögra því viðtekna, ögra viðteknum normum sem ákvarða hver fær að skapa, hvaða sögur eru sagðar og hvaða sjálfsmyndir eru viðurkenndar. Sem listamenn ögra verk ykkar þessum takmörkunum, skapa rými fyrir raddir sem hafa verið þaggaðar niður og varpa ljósi á frásagnir sem hafa mögulega verið jaðarsettar. Listin verður þannig vettvangur þar sem ríkjandi frásagnir eru dregnar í efa og endurhugsaðar

Camus taldi listamenn vera verndara sannleikans. Hann lagði áherslu á að listin yrði að vera frjáls – frjáls til að andmæla, spyrja og kanna. Það eru nefnilega ekki það sem gerir okkur ólík sem sundrar okkur heldur vanhæfi okkar til að viðurkenna, samþykkja og fagna fjölbreytileikanum.

Kæru nemendur,

Í dag er falleg stund. Ég óska ykkur, fjölskyldum ykkar og vinum innilega til hamingju með daginn. Nú er tíminn til að njóta þess sem áunnist hefur.

Og munið að í ykkur býr heilt úthaf í lítilli skel. Stundum streyma þar lygnar og róandi öldur, stundum ískalt brim. Leggið eyrað alveg að. Leyfið því sem þar heyrist að streyma fram. Stigið svo ölduna. Við munum hlusta.