Vöruhönnun er ungt fag sem hefur tekið hröðum umbreytingum á stuttum tíma. Fagið fæst við við fangsefni og samhengi sem stanslaust þarf að endurskilgreina miðað við breyttar forsendur hvort sem þær eru hagfræðilegar, félagslegar eða tæknilegar.
Í grunninn vinna vöruhönnuðir að megninu til með nokkra lykilþætti sem eiga sér mismunandi birtingar myndir eftir eðli hlutanna. Lykilhugtök eins og efni, tæki og umbreyting eru hugtök sem koma aftur og aftur fyrir í vinnu vöruhönnuða. Allur lífhringur efnis er rannsakaður til þess að vöruhönnuður sé meðvitaður um umbreytingu frá uppruna efnis til endaloka þess. Í þessu sambandi er hugtakið lífhring ur efna rannsakaður í náttúrunni og hvernig inngrip mannskepnunnar hefur áhrif á hringrás náttúrunn ar. Samspil efna og tækja er rannsakað til þess að starfandi vöruhönnuðir framtíðarinnar geti greint og skilið dýnamískt samspil efna og tækja til sköpunar á vörum. Farið er yfir greinarmun á iðnaðarframleiðslu og handverksframleiðslu og samtali þess á milli miðað við breyttar áherslur samtímans. Áhersla er lögð á dýpri skilning á áhrifum og þýðingu þess hvernig vara verður til, frekar heldur en að notagildi eitt og sér sé takmarkið. Áhersla samtímans setur því spurningarmerki við verkferla, endurskilgreinir þá og endurnýjar. Áhersluspurningin er „af hverju“ frekar en „hvernig“? Þessum grunni er síðan speglað aftur og aftur á mismunandi snertipunkta hinna ýmsu ferla í gegnum námið, hvort sem það eru lágtækni eða hátækniferlar, keramík og viður eða þrívíddar prentun og laserskurður, svo dæmi séu tekin.
Í mótvægi við þessa raunvísindalegu nálgun er lögð mikil áhersla á dýpri rannsóknir á sértækum aðstæðum sem gefa kost á nýjum tækifærum til þróunar á vörum, þjónustu eða kerfum, þar sem snertifletir varpa upp spurningum um félagsfræði leg og hagfræðileg áhrif. Sem dæmi má nefna námskeiðin Stefnumót við bændur og Staðbundin framleiðsla sem byggja að stórum hluta á rann sóknarvinnu á sértæku samhengi þróunar afurða og framleiðsluferla. Stefnumót við bændur myndar samtal milli aðila sem sjá um ræktun á ákveðnu hráefni á Íslandi. Haustið 2013 var myndað samstarf við Heiðmörk um nýtingu á staðbundnum viðar afurðum sem falla til við trjárækt. Hráefnið er rannsakað en ekki er síður mikilvæg sú þekking sem skapast með samtali og samvinnu milli samstarfsaðila sem nemendur nýta sér til sköp unar á nýjum verkferlum eða vörum.
Í tengslum við áherslubreytingu vöruhönnuða frá því „hvernig“ vara verður til yfir í „af hverju“ vara verður til, er ávallt mikilvægara fyrir vöruhönnuði að geta kynnt verk sín vel bæði í máli og myndum og geta rökstutt skoðanir sínar á opinberum vettvangi sem gild gagnrýnin rödd á þau kerfi sem tengjast faginu. Nemendur fá þálfun í að miðla verkum í mismun andi miðlum, m.a. í texta, teikningum, smíði frum gerða, ljósmyndun og kvikmyndum.
Fyrsta árið fer mikið í greiningu á grunnhugtökum ásamt naflaskoðun á nemandanum sem höfundi. Grunnhugtök eins og efni, tæki, verkferlar og um breyting eru skilgreind. Nemendur vinna verkefni út frá eigin forsendum.
Á öðru ári er samfélagið opnað fyrir nemendum þar sem grunnhugtökum fyrsta árs er varpað á stærra samhengi. Nemendur vinna í opinberum rýmum, í samstarfi við fyrirtæki og í samtali milli greina. Áhersla er lögð á samfélagslega umbreytingu í verki.
Þriðja ár skiptist í tvo meginhluta þar sem nem endur eru leiddir í gegnum námskeið þar sem hvert verkefni vinnur með innihald úr því fyrra, Stefnumót við skógarbændur og Framleiðsla og kynning. Vinna sem byggir á reynslu frá fyrsta og öðru ári kemur saman í einu löngu verkefni sem ætlað er að setja línurnar fyrir útskriftarverkefni nemenda á vorönn. Náminu líkur með því að nem endum er ætlað að taka fulla stjórn á útskriftar verkefni sínu í samtali við leiðbeinendur.
Garðar Eyjólfsson
Fagstjóri námsbrautar í vöruhönnun